حافظه فعال
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی و سرکار خانم مژده شفیعی در برنامه تلوزیونی حال خوب از شبکه سلامت.
در رابطه با حافظه و برنامهریزی و دقت و تمرکز صحبت کردید. هفته گذشته بحث دقت و تمرکز را شروع کردیم.
سرفصلهای این مقاله
- اول به مباحث کلی پرداختیم مثل: خواب، تغذیه، تشنگی، اضطراب و ….
- این به حافظه بلندمدت شما مربوط میشود.
- حافظه فعال در یادگیری بسیار تأثیرگذار است و قاعدتاً در حوزه دقت و تمرکز بسیار اثربخش است.
- در این زمان دارید از حافظه فعال شنیداری خود استفاده میکنید.
- اما برای یک کودک امکان چنین مواردی وجود ندارد.
- باید بپذیریم که افزایش و بهبود حافظه، قابل آموزش و یادگیری است.
- این سوالات به ما کمک میکند که حافظه فعال خود را تقویت کنیم.
- برای بهبود حافظه در کودکان و بزرگسالان میتوانید از کتاب زیر کمک بگیرید:
- راهکارهای افزایش حافظه فعال (نسخه چاپی)
- راهکارهای افزایش حافظه فعال (نسخه pdf)
اول به مباحث کلی پرداختیم مثل: خواب، تغذیه، تشنگی، اضطراب و ….
موارد کلی دقت و تمرکز مثل چند کار با هم انجام دادن که یکی از دلایل اصلی عدم دقت و تمرکز است. اگر خدا بخواهد این جلسه میرویم به سراغ بازیهایی که کمک میکند، تا ما توانایی مغزمان بالا برود و حافظهمان بهبود پیدا کند.
پرسش مجری: فکر میکنید این تمرینها و آموزشها بتوانند در دورههای سنی مختلف برای ما مؤثر باشند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مسلماً برای بهبود عملکرد مغز تأثیرگذار است. اما اینکه آیا واقعاً ارتباطی با آرامش پیدا کردن دارد یا نه به موارد اضطراب بر میگردد.
اگر عدم آرامش ما به این دلیل باشد که «وای کارهایم را یادم رفت و حافظهام یاری نمیکند». اگر چنین مواردی باشد قطعاً میتواند کمک کننده باشد.
پرسش مجری: وقتی صحبت از حافظه میشود ما در رابطه با حافظه کوتاهمدت و بلندمدت در دو دسته فکر میکنیم اما حافظه فعال به چه معنی است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: حافظه فعال قسمتی از حافظه است که در اصل اطلاعات آن را از قسمت حافظه کوتاهمدت و بلندمدت میگیریم و عملیاتی را بر روی آن انجام میدهیم. مثلاً: شما بر فرض عدس را در کدام کابینت گذاشتید؟
این به حافظه بلندمدت شما مربوط میشود.
ولی اگر بلند شوید بروید آن را از سرجایش بردارید و برای پخت و پز استفاده بکنید، عملیاتی روی آن انجام دادهاید و این حافظه فعال شما است.
پرسش مجری: یعنی مراجعه کردن به اطلاعات قبلی ما میشود حافظه فعال؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله و زمانی که یک عملیاتی بر روی آن انجام دهید، میشود حافظه فعال.
یک مثال برای حافظه فعال از حافظه کوتاهمدت من الآن به شما بگویم: سیب-2-گلابی-5-انار. حالا از شما بخواهم جمع این اعداد را به من بگویید.
این عدد در حافظه کوتاهمدت شما هست اگر عملیاتی روی آن انجام بدهید و جمع ببندید و به من عدد ۷ را بگویید. اینجا از حافظه فعال خود استفاده کردهاید.
حافظه فعال در یادگیری بسیار تأثیرگذار است و قاعدتاً در حوزه دقت و تمرکز بسیار اثربخش است.
پرسش مجری: شما میفرماید گاهی ممکن است حافظه فعال عملکرد درستی نداشته باشد؟
پاسخ دکتر امیر آتشانی: بله. مثلاً شما صابون را یاد گرفتید که با صاد بنویسید و تمرین کردید اما وقتی که فراموش میکنید با سین مینویسید.
یا زمانی که چند مورد دستورالعمل را شما میشنوید و میخواهید آنها را انجام بدهید. مثلاً: به همسر خود میگویید لطفاً برو داخل اتاق، کشو سوم را باز کن و جوراب من را بردار و بیا بیانداز داخل ماشین لباسشویی.
در اینجا چهار عمل پشت سرهم گفتهاید. بعد فرد باید این چهار عمل را در ذهن خود داشته باشد و آنها را انجام بدهد.
در این زمان دارید از حافظه فعال شنیداری خود استفاده میکنید.
اگر رفت داخل اتاق گفت کدام کشو؟ و کدام چیز را بیاورم؟ حافظه فعال شنیداریاش دچار مشکل شده است.
پرسش مجری: مشکل در رابطه با حافظه در چند قسمت تقسیمبندی میشود در رابطه با کودکان و نوجوانان در حوزه تحصیلی آنها است که باعث ناراحتی اولیا و مربیان میشود.
در بزرگسالان بیشتر در محیط شغلی و زندگی مشترک این فراموشکاریها وجود دارد که باعث تنش میشود.
آیا تفاوت وجود دارد در کودکان و نوجوانان با بزرگسالان و یا اینکه کلاً فرآیند مشابهی است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: یک فرایند مشابه است و درمان آن تا حدودی مشابه است. و تفاوت بین کودک و بزرگسال این است که زمانی که ما به بزرگسالی میرسیم خود مدیریتی بالاتری داریم و یک مقدار میتوانیم کارهایمان را مدیریت کنیم.
مثلاً من اگر بدانم حافظه فعال شنیداری خودم ضعیف است، دستورالعملهایی که از مدیر میگیرم را یادم میرود. پس یادداشت میکنم و مرحله به مرحله پیش میروم.
اما برای یک کودک امکان چنین مواردی وجود ندارد.
سالمندان نیز مانند کودکان هستند و ما از طریق بازی حافظه فعال آنها را بهبود میبخشیم.
پرسش مجری: این واژگان گاهی اوقات میتواند حالت توهین و تمسخر داشته باشد. مثل: کمحواسی، بیدقت، بیتمرکز و یا مثلاً خِنگ و این واژگانی است که به کودکان و بزرگسالان گفته میشود. این واژگان ارتباطی با حافظه دارد؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: خیلی از موارد بله. نمیتوانیم بگوییم کاملاً چون بحث یادگیری کودکان شاخههای مختلفی دارد.
در سنجش و دقت تمرکز ما ۱۵ آیتم را میسنجیم که دو مورد آن به حافظه فعال دیداری و شنیداری مربوط میشود، اما بحث این است که خیلی میتواند تأثیرگذار باشد.
تقریباً دو سال پیش یک کتاب چاپ شد با عنوان «مشکلات همسران افرادی که نقص توجه دارند». این افراد در زندگی مشترک، مشکلات زیادی دارند که با چند بازی ساده میتوانند برطرفشان کنند. وضعیت خیلی وخیم نیست.
پرسش مجری: ما در رابطه با نظم و انضباط صحبت کردیم و در رابطه با واژگانی که برچسب به افراد زده میشود. اختلاف حافظهها باعث ایجاد تنش در افراد میشود. بفرمایید که این فرآیند به چه صورت قابل ارتقا و بهبود است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: اولین گام این است که باور کنند شرایطشان قابل تغییر است. مادران صرفاً برای بهبود وضعیت بچههایشان گام بر میدارند. اول باید برای خود گامی بردارند.
باید بپذیریم که افزایش و بهبود حافظه، قابل آموزش و یادگیری است.
پرسش مجری: در رابطه با بازیهایی که در افزایش حافظه فعال تأثیرگذار است توضیح بفرمایید.
پاسخ خانم شفیعی: در رابطه با حافظه دیداری میتوانیم از یک سری تصویر و یا کارتها که مثلاً اینها را بچینیم کنار هم حالا میتواند تصاویر باشد، یا اعداد باشد، میتواند حروف باشند، حروف فارسی یا انگلیسی تفاوتی ندارد.
از یک نفر بخواهیم به ما کمک کند که این تصاویر را بعد از آن که دیدیم، جایگاه آنها را تغییر بدهد و یا چند تا را اضافه کند و بعد از ما بخواهد که این تغییرات را بازگو کنیم.
پرسش مجری: آیا این بازیها صرفاً مخصوص کودکان و نوجوانان است و یا اینکه بزرگسالان میتوانند از آن استفاده کنند؟
پاسخ خانم شفیعی: بله حتماً میتوانند استفاده کنند. بازیها متناسب با سن افراد تنظیم میشود. زمانی که برای کودک است از تعداد تصاویر کمتری استفاده میکنیم.
از تصاویر راحتتر استفاده میکنیم و هر چه سن بالاتر میرود میتوانیم از تصاویر بیشتر و تصاویر دشوارتر استفاده کنیم.
یک تمرین دیگر این هست که یک تصویر ببینیم و به همراه جزئیات ببینیم و از فرد دیگری بخواهیم که سوالات متفاوتی در رابطه با آن تصویر از ما بپرسد. یا اینکه خودمان سوالاتی را در ذهن خودمان در رابطه با آن تصویر از خود بپرسیم.
این سوالات به ما کمک میکند که حافظه فعال خود را تقویت کنیم.
پرسش مجری: در رابطه با بزرگسالان به غیر از بازی چه عوامل دیگری اثرگذار است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: در سه حوزه برای افزایش حافظه ما میتوانیم عملکرد داشته باشیم: حوزه دیداری، حوزه شنیداری و حوزه حرکتی.
اما بحث ما این است که بازی را به عنوان تمرین اگر استفاده بکنیم هر بزرگسال میتواند آن را انجام بدهد. هر وسیله سادهای که در خانه داریم را میتوانیم از آن برای تقویت حافظه خود استفاده بکنیم.
بازیهایی مثل بازی رُزمر را به عنوان بازی در نظر نگیرید، به عنوان تمرین در نظر بگیرید. هدف عملکردی است که انجام بدهیم برای افزایش حافظه. شاید اسم بازی ما را به این سمت ببرید که برای کودک است، در صورتی که نه اینطور نیست.
پرسش مجری: کسانی که با عنوان کم حافظه و یا اینکه حافظه آنها یاری نمیکند مراجعه میکنند. آیا پس از این بازیها و مشارکت در کارهای گروهی و فردی تغییر محسوسی در آنها ایجاد میشود؟
پاسخ خانم شفیعی: بله کاملاً. ما در سه حوزه شنیداری، دیداری و حرکتی کار میکنیم و این تمرینات را طی هفتههای پی در پی با بچهها کار میکنیم و از آنها میخواهیم که در منزل نیز حتماً این تمرینات را انجام بدهند تا به صورت مستمر انجام شود و نتیجه آن بهتر باشد. مخصوصاً کودکان آموزشپذیرتر هستند و نتیجه بهتری در آنها دیده میشود.
پرسش مجری: آیا اختلال خاصی در این زمینه وجود دارد که قابل بهبود نباشد؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله ممکن است مشکلات زیستی باشد. یا به دلیل مصرف داروهای خاصی باشد. در پژوهشی عنوان شد بچههایی که در کودکی زیاد زمین میخورند و مخصوصاً ناحیه پیشانی آنها ضربه میخورد، خیلی نمیتوان برای آنها بهبودی ایجاد کرد.
دیدگاهتان را بنویسید